Renaturyzacja rzek to jedno z kluczowych działań adaptacyjnych do zmiany klimatu, które łagodzi skutki powodzi i suszy oraz wzmacnia odporność na przyszłe klęski i katastrofy. Przekonali się o tym przedstawiciele samorządów Obszaru Metropolitalnego Gdańsk–Gdynia–Sopot, gdzie w najbliższych latach planowana jest renaturyzacja m.in.: Szkarpawy, Motławy, Kanału Młyńskiego, Strzyży, Potoku Oliwskiego, Małej Supiny, Karwianki i Czarnej Wody czy Pogorzelicy.
Zdefiniowana w planach gospodarowania wodami renaturyzacja rzek wymaga partycypacyjnego podejścia, budowania partnerstw i myślenia zlewniowego. Mimo że renaturyzacja rzek leży w kompetencjach Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, to jej realizacja nie jest możliwa bez partnerskiego podejścia i współpracy z samorządami, które decydują o zagospodarowaniu przestrzennym i podejmują lokalne działania adaptacyjne do zmiany klimatu. Z tego właśnie względu przedstawiciele Obszaru Metropolitalnego Gdańsk–Gdynia–Sopot nawiązali współpracę z Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowym Instytutem Badawczym. Z inicjatywy Grzegorza Walczukiewicza, Pełnomocnika Zarządu ds. klimatu, w dniu 17 października 2025 r., w siedzibie Metropolii odbyło się wydarzenie otwierające tę współpracę. Spotkanie stanowiło pierwszy krok w kierunku wypracowania spójnego podejścia do renaturyzacji rzek w Obszarze Metropolitalnym Gdańsk–Gdynia–Sopot.
Podczas spotkania, które zaprogramowała i poprowadziła dr inż. Ilona Biedroń, ekspert ds. renaturyzacji wód w IMGW-PIB, przedstawiciele gmin, miast i powiatów pracowali w kilkuosobowych grupach w ramach konkretnych zlewni rzek. Pracę warsztatową poprzedziły wykłady i przemówienia wprowadzające uczestników w tematykę: „Wprowadzenie do renaturyzacji rzek” (IMGW-PIB), „Wzmacnianie odporności na nadmiar i niedobór wód – budowanie zlewniowej współpracy między gminami” (Metropolia Krakowska), „Przestrzeń dla naturalnej retencji i renaturyzacji rzek w gminie” (Fundacja Zdrowa Rzeka).
Kluczowe znaczenia miały wystąpienia partnerów z Gdańskich Wód i Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. Wojciech Szpakowski, Dyrektor ds. Technicznych w Gdańskich Wodach, opowiedział o gdańskim modelu zagospodarowania wód opadowych i roli miejskich mokradeł w zielonej retencji. Z kolei dr inż. Piotr Kowalski, Zastępca Dyrektora ds. Ochrony przed Powodzią i Suszą Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku, wyjaśnił zasady funkcjonowania i kompetencje Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.
Autorskie warsztaty Fundacji Zdrowa Rzeka, prowadzone przez Magdalenę Bobryk i dr. Leszka Trząskiego, obejmowały identyfikację lokalnych problemów z wodą oraz wskazanie kluczowych celów i działań niezbędnych do ich trwałego rozwiązania. Kulminacyjnym punktem tej części było omówienie kluczowych instrumentów planistycznych służących lepszemu gospodarowaniu wodami i łagodzeniu skutków zmiany klimatu, jakie można ująć w planie ogólnym, strategii gminy oraz Miejskim Planie Adaptacji.
Całodzienne spotkanie, któremu towarzyszyła szeroka wymiana zdań, opinii i dyskusji, pokazało że dla Obszaru Metropolitalnego Gdańsk–Gdynia–Sopot kluczowe są trzy równoległe kierunki działań: renaturyzacja i retencja, integracja instytucjonalna i planistyczna oraz partycypacja społeczna.
Współpraca i sieciowanie. Kluczem do rozwiązywania problemów z wodą w skali zlewni jest ciągłość działań i współpraca między gminami, a realizacja pojedynczych projektów przez gminy powinna wpisywać się w spójną „zlewniową” wizję rzeki. Uczestnicy spotkania wskazywali potrzebę tworzenia cyklicznych wydarzeń i forów wymiany wiedzy, które łączyłyby samorządy, organizacje pozarządowe i ekspertów. Sugerowano, aby Obszar Metropolitalny Gdańsk–Gdynia–Sopot pełnił rolę koordynatora i moderatora takich procesów, ułatwiając wymianę doświadczeń i standaryzację działań.
Edukacja i komunikacja z władzami kluczem dobrego planowania. Samorządy nie zawsze są świadome znaczenia procesów związanych z politykami wodnymi – to jeden z najważniejszych sygnałów płynących z dyskusji. Uczestnicy podkreślali potrzebę budowania programów edukacyjnych i komunikacyjnych, wykorzystujących język ekonomiczny i praktyczny, aby w czytelny sposób przedstawiać korzyści płynące z renaturyzacji. Proponowano również opracowanie wspólnych materiałów i dobrych praktyk ułatwiających komunikację między ekspertami a władzami samorządowymi.
Udział mieszkańców i organizacji społecznych. Coraz większego znaczenia nabiera partycypacja społeczna. Mieszkańcy mogą aktywnie wspierać lokalne działania, m.in. przy tworzeniu ogrodów deszczowych. Dlatego wskazywano na potrzebę uwzględnienia komponentu społecznego w działaniach Metropolii – konsultacji, wspólnych projektów i inicjatyw wolontariackich związanych z renaturyzacją rzek.
„Jestem przekonany, że to spotkanie trafiło w oczekiwania odbiorców. Umiejętność przekazania specjalistycznej wiedzy z zakresu gospodarowania wodami w czytelny i praktyczny sposób przyczyni się do lepszego zrozumienia tematu i ułatwi podejmowanie decyzji administracyjnych w tym zakresie. Sądząc po opiniach uczestników, temat wody w naszych samorządach jest bardzo ważny i wymaga ciągłego pogłębiania wiedzy”. – podkreśla Grzegorz Walczukiewicz, organizator spotkania.
Wypracowane wnioski i rekomendacje, a także determinacja gospodarza spotkania, stanowią szansę na stworzenie w długiej perspektywie spójnej i odpornej na zmiany klimatu polityki wodnej Metropolii – opartej na współpracy, edukacji oraz procesowym, a nie projektowym podejściu.