25 marca odbyły się w siedzibie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej uroczyste obchody związane z Światowym Dniem Wody i Światowym Dniem Meteorologii. Z tej okazji Dyrektor IMGW-PIB wręczył Złote i Srebrne Odznaki za Zasługi oraz wyróżnienia za długoletni staż pracy. Ogłoszono również wyniki konkursu na Synoptyka Roku 2024. Obecny na uroczystości Minister Infrastruktury Dariusz Klimczak wręczył nominacje do Rady Naukowej IMGW-PIB XI kadencji, a w swoim przemówieniu zwrócił szczególną uwagę na rolę Instytutu w zapewnianiu bezpieczeństwa państwu, obywatelom, gospodarce i infrastrukturze.
Otwierając spotkanie, Prof. Robert Czerniawski, Dyrektor IMGW-PIB, podziękował za zaangażowanie i niezwykły profesjonalizm, jakim wykazali się pracownicy Instytutu podczas powodzi 2024 r. Wrześniowe wydarzenia pokazały, jaką wagę ma misja IMGW-PIB i praca ludzi odpowiedzialnych za osłonę mieszkańców i gospodarki kraju przed zagrożeniami hydrologiczno-meteorologicznymi. „Możemy być dziś naprawdę dumni, ponieważ sprostaliśmy wyzwaniom. To był wyjątkowy czas, a wyniki Państwa pracy mówią same za siebie”. – zaznaczył Dyrektor Czerniawski.
Tegoroczny Światowy Dzień Meteorologii przebiegał pod hasłem „Razem doskonalimy systemy wczesnego ostrzegania” i temat ten stanowił przewodnią myśl referatów wygłoszonych przez ekspertów z IMGW-PIB oraz wystąpienia Pana Dariusza Klimczaka, Ministra Infrastruktury.
„Tworzycie profesjonalny zespół, oparty na doświadczeniu i wiedzy, który każdego dnia dostarcza niezwykle istotnych informacji. Państwa praca ma ogromne znaczenie dla wielu gałęzi gospodarki, ale przede wszystkim dla ludzi, bo pozwala im lepiej funkcjonować i przygotowywać się na ekstremalne zjawiska pogodowe”. – mówił minister. Podkreślił także, jak ważne są zadania realizowane przez IMGW na rzecz bezpieczeństwa państwa, w tym w szczególności dla transportu drogowego, lotniczego i morskiego. Minister przypomniał również o zeszłorocznej powodzi, kiedy zespoły z różnych instytucji działały wspólnie, nieprzerwanie, przez całą dobę. – „To był bardzo trudny, ale i ważny moment. Pokazał, że można na Państwa liczyć, że tworzycie profesjonalny zespół, który w chwili próby jest gotowy poświęcić wszystko, by chronić ludzi i mienie. W takich sytuacjach liczy się przede wszystkim współpraca i pełne zaangażowanie, a Wy udowodniliście, że można na Was polegać. Za to chcę Państwu podziękować w imieniu swoim i całego rządu RP”.
Podczas uroczystości Minister Klimczak wręczył nominacje dla nowo powołanych członków Rady Naukowej IMGW-PIB – „Dziękuję, że przyjęliście Państwo to zaproszenie. Chciałby abyśmy wspólnie pracowali na rzecz jeszcze lepszej pozycji Instytutu w świecie nauki i razem budowali jego jakość”.
Tradycyjnie już podczas obchodów Światowego Dnia Meteorologii ogłoszono wyniki konkursu na Synoptyka Roku. Laureatami 15. edycji zostali:
– Radosław Wierzbiński – brązowa statuetka;
– Ewa Łapińska – srebrna statuetka;
– Alina Jasek-Kamińska i Mateusz Mieczkowski-Zamajtys – złota statuetka.
Wręczono także Złote i Srebrne Odznaki za zasługi dla pracowników IMGW oraz wyróżnienia dla pracowników z długoletnim stażem pracy. Jak podkreślił Minister Klimczak, nagrody te są symbolem docenienia pracy zespołu i każdego z pracowników Instytutu z osobna. – „To dowód na to, że Wasze zaangażowanie i profesjonalizm są kluczowe dla jakości funkcjonowania państwa. Dziękuję za Waszą codzienną pracę i proszę o więcej – abyśmy mogli razem rozwijać IMGW jako jeszcze lepsze miejsce pracy i jeszcze silniejszą markę”.
Istotnym elementem obchodów były okolicznościowe przemówienia na temat roli narodowych służb hydrologiczno-meteorologicznych w budowaniu nowoczesnych i właściwie funkcjonujących systemów wczesnego ostrzegania.
W swoim wystąpieniu dr Janusz Filipiak przybliżył słuchaczom historię WMO, która obchodzi w tym roku 75-lecie istnienia, zaznaczając, że podwaliny pod jej powstanie położono znacznie wcześniej. Już w 1853 r. w Brukseli odbyła się tzw. Konferencja Morska, która stała się pierwszym krokiem do konsolidacji działań meteorologicznych – w tym wypadku na obszarach morskich. Kolejnym etapem było utworzenie w 1873 r. w Wiedniu Międzynarodowej Organizacji Meteorologicznej (IMO), skupiającej dopiero co powstałe narodowe służby, a której zadaniem było koordynowanie działań narodowych służb meteorologicznych i rozwój wspólnych programów badawczych. Ważnym impulsem dla dalszej integracji były potrzeby lotnictwa cywilnego po I wojnie światowej oraz rozwój technologii, takich jak telegram bezprzewodowy, który umożliwił szybką wymianę informacji o stanie pogody. „Polska odegrała istotną rolę w przekształceniu IMO w organ międzyrządowy – kluczowe decyzje w tym zakresie zapadły na konferencji dyrektorów służb narodowych w Warszawie w 1935 r. Ostatecznie, w 1950 roku organizacja ta formalnie rozpoczęła działalność, a Polska już od pierwszego kongresu WMO w 1951 r. aktywnie włączyła się w jej prace”. – podkreśla dr. Filipiak. Z biegiem lat zakres działań WMO znacząco się rozszerzył. Obecnie organizacja zajmuje się nie tylko prognozowaniem pogody i ostrzeżeniami, ale także badaniem klimatu, zasobów wodnych i gospodarką wodną oraz monitorowaniem środowiska. – „Początkowo WMO koncentrowało się wyłącznie na współpracy meteorologów. Dziś jednak widzimy, jak złożony jest system przyrodniczy naszej planety. Aby go zrozumieć, potrzebujemy nie tylko meteorologów, ale także hydrologów, klimatologów, oceanografów i geofizyków”.
Jednym z najważniejszych globalnych projektów, w który zaangażowane jest WMO, jest inicjatywa Early Warnings for All, ustanowiona przez ONZ w 2022 roku. Jej celem jest zapewnienie do końca 2027 r. systemów ostrzegania przed zagrożeniami we wszystkich krajach świata. To jedno z najważniejszych współczesnych wyzwań. W obliczu coraz częstszych i intensywniejszych ekstremalnych zjawisk pogodowych, wskazanych w raportach IPCC, rola narodowych służb meteorologicznych, takich jak IMGW, staje się kluczowa. „Monitorujemy, prognozujemy, ostrzegamy, zbieramy i dostarczamy dane. Ale czy możemy czuć się spokojni, że robimy wystarczająco dużo? Niestety nie, o czym informują nas wyniki obecnych badań i projekcje tego, co nas czeka. Tylko wspólny wysiłek pozwoli nam sprostać wyzwaniom przyszłości”. – podsumował dr. Filipiak.
Wątek konieczności doskonalenia systemów ostrzegania był także przewodnim tematem wystąpienia dr. Pawła Przygrodzkiego, Dyrektora Centrum Hydrologicznej Osłony Kraju, który przypomniał, że jedna z długoterminowych ambicji WMO do roku 2030 brzmi: Nikt nie jest zaskoczony przez powódź. – „Celem tych działań jest zapewnienie każdemu człowiekowi rzetelnej informacji o sytuacji hydrologicznej. Kluczową rolę w tym procesie odgrywają krajowe służby hydrologiczno-meteorologiczne, takie jak IMGW, które opracowują prognozy i ostrzeżenia”.
Podczas prelekcji dyrektor Przygrodzki przypomniał, że powodzie stanowią aż 43 proc. wszystkich katastrof naturalnych na świecie. Każdego roku dotykają średnio 250 milionów ludzi, powodując straty szacowane na 40 miliardów dolarów. W Polsce powódź w 2024 roku pochłonęła życie 9 osób, a jej koszty oszacowano na około 13 miliardów złotych. Niestety, zmiana klimatu oddziałuje również na to zjawisko – wzrost temperatury o 1,1 st. Celsjusza względem epoki przemysłowej wpływa na obieg wody na Ziemi, czyniąc cykl hydrologiczny coraz mniej przewidywalnym.
„Powódź z 2024 roku pokazała z jakim wyzwaniami przyjdzie się nam mierzyć. O skali zdarzenia świadczą liczby: na ok. 15 proc. stacji hydrologicznych w Polsce przekroczone były stany umowne, a na ok. 30 proc. notowano strefy wody wysokiej. Na 13 stacjach stan alarmowy był przekroczony o ponad 300 cm, a w Kłodzku o prawie 6 m. Pomimo ekstremalnych warunków sprawdzalność prognoz na pierwszą i drugą dobę wynosiła ponad 90 proc., a na trzecią dobę ponad 80 proc. To pokazuje, że mamy narzędzia pozwalające informować o nadchodzącym żywiole”. – mówił dyrektor CHOK.
Prognozy i ostrzeżenia IMGW-PIB stanowiły podstawę współpracy instytucjonalnej oraz komunikacji z obywatelami przed i w trakcie powodzi. Kluczową rolę odegrał serwis hydrologiczny (hydro.imgw.pl), który na bieżąco dostarczał informacji o aktualnej i prognozowanej sytuacji hydrologicznej. W czasie powodzi zanotowano 32 miliony aktywności w serwisie oraz 1,5 miliona unikalnych użytkowników. „To dowód na to, że dostęp do informacji jest jednym z najważniejszych narzędzi w skutecznym zarządzaniu kryzysami, jak również kluczem do adaptacji w horyzoncie długoterminowym. Każda powódź to również lekcja, z której należy wyciągać wnioski. Teraz przed nami kolejny etap, czyli wdrażanie wniosków po powodzi, co już się dzieje”. – podsumował dr. Przygrodzki.
Klamrą zamykając tegoroczne obchody Światowego Dnia Wody i Światowego Dnia Meteorologii był referat dr. inż. Ilony Biedroń na temat znaczenia renaturyzacji w ograniczaniu ryzyka powodziowego oraz prezentacja najnowszego serwisu Renaturyzacja IMGW.
„Renaturyzacja rzek i mokradeł to jedno z kluczowych metod ograniczania skutków powodzi i suszy. Odbudowa ekosystemów mokradłowych pozwala na odzyskanie utraconej naturalnej retencji w krajobrazie. W Polsce przez dekady odwadnialiśmy nieużytki, łąki, lasy kierując z nich wodę do rzek, które aby ją przyjąć w nadmiernej ilości poddawane były regulacji. Uproszczone koryta rzek nie sprawdzają się dziś, kiedy mamy coraz wyraźniejszy problem ze skutkami suszy. Renaturyzacja to proces, który pozwala na odtworzenie naturalnych funkcji retencyjnych rzek i dolin, co ma kluczowe znaczenie w adaptacji do zmiany klimatu, ochrony zasobów wodnych i bioróżnorodności. Nowy serwis od IMGW-PIB to element systemowego wsparcia, którego celem jest zwiększenie skali renaturyzacji rzek w Polsce”. – wyjaśniała ekspertka. Sercem platformy jest interaktywna mapa gromadząca informacje o wyzwaniach w zakresie renaturyzacji, (które wynikają z planów gospodarowania wodami) jak i działaniach renaturyzacyjnych prowadzonych w Polsce. Zawiera dane na temat około 1500 lokalizacji, w których przeprowadzono przedsięwzięcia wpisujące się w katalog działań renaturyzacji rzek. – „Na tej mapie znalazły się nie tylko działania w korycie rzek, ale także szerzej, w całych zlewniach. Dostawcami danych były Lasy Państwowe, PGW Wody Polskie, jednostki ochrony przyrody, Związek Gmin Rzeki Parsęty i przedstawiciele innych instytucji zaangażowanych w renaturyzację rzek”.
Serwis skierowany jest przede wszystkim do samorządów, które są kluczowym partnerem w procesie renaturyzacji rzek głównie poprzez wyznaczenie i zabezpieczenie w dokumentach strategicznych i planistycznych przestrzeni dla rzek. Pierwsza wersja serwisu jest już dostępna. Planujemy jego rozwój i sukcesywną aktualizację danych i weryfikację efektów działań renaturyzacyjnych w terenie. Już dziś możemy go nazwać narzędziem wspierającym decyzje dotyczące zarządzania wodami w Polsce i dostarczającym niezbędnej wiedzy wszystkim zainteresowanym ochroną zasobów wodnych.
