Charakterystyka wybranych elementów klimatu w Polsce w styczniu 2024 roku
TEMPERATURA POWIETRZA
Średnia obszarowa temperatura powietrza w styczniu 2024 r. wyniosła w Polsce –0,3°C i była o 0,9 stopnia wyższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1991-2020). Tegoroczny styczeń w Polsce należy zaliczyć do miesięcy lekko ciepłych. Najcieplejszym regionem w kraju był Pas Wybrzeży i Pobrzeży Południowo-bałtyckich, gdzie średnia obszarowa temperatura powietrza (0,8°C) była o 0,6 stopnia wyższa od normy, a warunki termiczne sklasyfikowano jako normalne. Najchłodniejszym regionem były Karpaty – tam średnia temperatura powietrza wyniosła –0,7°C, a warunki termiczne sklasyfikowano jako lekko ciepłe.
Klasyfikacja termiczna w styczniu 2024 r. w poszczególnych regionach klimatycznych Polski.
Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., styczeń 2024 r. plasuje się na 24. pozycji. Najchłodniejszy styczeń od początku II połowy XX wieku wystąpił w 1987 r., kiedy średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła –10,7°C.
Przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza w styczniu pokazuje, że zaznaczył się podział na Polskę zachodnią (bez obszarów górskich, z dodatnią średnią temperaturą powietrza) oraz wschodnią (z ujemną średnią temperaturą powietrza). Wskaźnik anomalii, tj. odchyleń od wartości wieloletnich średnich miesięcznych z okresu 1991-2020, zawierał się w granicach od –0,5°C do 1,5°C.
Najwyższą wartość temperatury powietrza (12,9°C) odnotowano 24 stycznia w Legnicy (in-formacja dotyczy jedynie stacji synoptycznych). Był to jeden z najcieplejszych dni miesiąca na większości stacji w Polsce. Najniższą temperaturę powietrza poza stacjami wysokogórskimi zanotowano 17 stycznia w Suwałkach (–23,8°C) oraz 8 stycznia w Kętrzynie (–22°C). Na Śnieżce najchłodniej było 7 i 8 stycznia (–16,4°C), a na Kasprowym Wierchu 12 stycznia (–16,1°C).
W przestrzennym rozkładzie wartości kwantyla 95% zaznaczał się dość spójny gradient skierowany w kierunku NE; wartości kwantyla były dodatnie na całym obszarze kraju i zawierały się między 2 a 11°C. Natomiast przestrzenny rozkład kwantyla 5% temperatury minimalnej był bardziej zróżnicowany, z najniższymi wartościami na północnym-wschodzie Polski, a najwyższymi występującymi na wybrzeżu.
Przestrzenny rozkład wartości kwantyla 95% maksymalnej temperatury powietrza w styczniu 2024 r.
Przestrzenny rozkład wartości kwantyla 5% minimalnej temperatury powietrza w styczniu 2024 r.
Występujący od szeregu lat silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski był w styczniu 2024 r. kontynuowany (0,38°C/10 lat). Tylko od 1951 r. wzrost temperatury w tym miesiącu szacowany jest na 2,8°C.
Seria anomalii średniej obszarowej temperatury powietrza w styczniu w Polsce względem okresu referencyjnego 1991-2020 oraz wartość trendu (°C/10 lat); serie wygładzono 10-letnim filtrem Gaussa (czarna linia).
Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju, jednak we wszystkich regionach odnotowuje się wzrost temperatury, najsilniejszy na Podkarpaciu (0,44°C/10 lat).
Pod względem przebiegu średniej dobowej temperatury powietrza styczeń 2024 r. należy zaliczyć do miesięcy o znacznym zróżnicowaniu. Na początku miesiąca oraz w 3. dekadzie zaznaczyły się wyraźne okresy z wartościami temperatury znacznie przewyższającymi średnie z wielolecia. Należy przy tym zaznaczyć, że nie zostały przekroczone wartości kwantyla 95%, tak więc nie możemy mówić o falach ciepła. Pod koniec 1. dekady stycznia zaznaczył się natomiast stosunkowo krótki epizod chłodu, a średnia obszarowa temperatura powie-trza spadła poniżej wartości kwantyla 5%. W 2. dekadzie miesiąca temperatura powietrza oscylowała wokół wartości oczekiwanych z wielolecia 1991-2020.
OPADY ATMOSFERYCZNE
Obszarowo uśredniona suma opadu atmosferycznego w styczniu 2024 r. wyniosła w Polsce 50,8 mm i była o 14,5 mm wyższa od normy dla tego miesiąca określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Wg klasyfikacji Kaczorowskiej miniony styczeń należy zaliczyć do miesięcy bardzo wilgotnych (139 proc. normy).
Według klasyfikacji rangowej średniej obszarowej sumy opadów, obejmującej okres od 1951 r., styczeń 2024 r. plasuje się na 10. pozycji. Najbardziej zasobny w opady był styczeń 2007 r. (ze średnią sumą 85,6 mm), najmniej – w 1997 r. (zaledwie 7,0 mm).
Sumy opadów w styczniu 2024 r. wyniosły od poniżej 20 mm w okolicy Legnicy do ponad 80 mm w Lęborku i w Ustce, a ich rozkład przestrzenny był silnie zróżnicowany. Na zdecydowanej większości obszaru kraju, z wyjątkiem Dolnego Śląska i zachodniej Wielkopolski, wysokości opadów przekroczyły normę wieloletnią (1991-2020) lub były do niej zbliżone. Szczególnie wysokie sumy notowano w Polsce południowo-wschodniej. Opady poniżej normy wystąpiły w południowo-zachodniej części Wielkopolski oraz na obszarze Dolnego Śląska.
Przestrzenny rozkład miesięcznej sumy opadów w styczniu 2024 r.
Przestrzenny rozkład anomalii sumy opadów w stosunku do normy (tj. średniej miesięcznej wartości wieloletniej elementu w okresie 1991-2020).
Jak już wcześniej wspomniano styczeń 2024 r. był miesiącem bardzo wilgotnym (139% normy). W przebiegu skumulowanych sum dobowych średniego obszarowego opadu wyraźnie zaznaczają się dwa krótsze okresy charakteryzujące się znacznymi sumami opadu (w 1. oraz 3. dekadzie miesiąca). Przez cały miesiąc skumulowane wartości opadu przewyższały wartości wieloletnie, przy czym należy zaznaczyć, że w 2. dekadzie stycznia jak i pod koniec miesiąca przyrost był wyraźnie wolniejszy.
Wysokość opadów atmosferycznych w styczniu charakteryzuje się dużą zmiennością z roku na rok, ale widoczny jest trend wzrostowy. Od 1951 r. wysokość opadów w tym miesiącu zwiększyła się o prawie 10 mm, co odpowiada 27 proc. normy z lat 1991-2020.
Seria anomalii średniej obszarowej wysokości opadów w styczniu w Polsce względem okresu referencyjnego 1991-2020 oraz wartość trendu (mm/10 lat); serie wygładzono 10-letnim filtrem Gaussa (czarna linia).
Niezwykle ciekawych informacji dostarcza nam analiza parowania potencjalnego, obliczanego na podstawie standardowych danych meteorologicznych, jak również klimatycznego bilansu wodnego (KBW), będącego różnicą pomiędzy wysokością opadów a wielkością parowania.
W styczniu 2024 r. wartości parowania potencjalnego były stosunkowo niewielkie, natomiast zaznaczyło się wyraźnie zróżnicowanie przestrzenne tej zmiennej. Najwyższe wartości osiągające 16 mm wystąpiły na Dolnym Śląsku oraz na Podkarpaciu, natomiast najniższe w północno-wschodniej części kraju. Jeśli zaś chodzi o klimatyczny bilans wodny, to w styczniu 2024 r. jego wartości były dodatnie na obszarze całego kraju. Najniższe (spadające do 5 mm) wystąpiły w okolicach Kotliny Kłodzkiej, natomiast najwyższe przekraczające 60 mm – na południowym wschodzie oraz na północy kraju.
Przestrzenny rozkład sumy parowania potencjalnego – styczeń 2024
Przestrzenny rozkład klimatycznego bilansu wodnego – styczeń 2024
Opracował zespół ZMK w składzie:
dr Michał Marosz, dr Dawid Biernacik, mgr Klaudia Kusek, mgr inż. Kamila Wasielewska, mgr Michał Kitowski, dr Małgorzata Kępińska-Kasprzak (ZPS), dr Edward Łaszyca