IMGW-PIB: Sytuacja hydrologiczna w Polsce – SUSZA

Po ciepłym i wilgotnym początku roku 2022, w marcu i kwietniu zagrożenie związane z suszą wzrosło na skutek braku opadów i wysokiego usłonecznienia oraz chwilami silnego wiatru. Wskaźnik wilgotności w warstwie powierzchniowej gleby zaczął szybko spadać – na terenie województw lubuskiego, wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego i łódzkiego osiągnął 30 proc., czyli poziom odpowiadający suszy glebowej.

Aktualnie w Polsce nie występuje zagrożenie powodzią z uwagi na przewagę strefy wody średniej i niskiej w dorzeczu Wisły i Odry. Zwiększa się natomiast liczba rzek, na których występują niżówki, co przekłada się na wzrost zagrożenia suszą hydrologiczną. Sytuacja pogorszyła się zwłaszcza pod koniec kwietnia i na początku maja ze względu na brak znaczących i wydajnych opadów atmosferycznych (czyli takich powyżej 20 mm w ciągu doby), a także z uwagi na zdecydowanie wyższe temperatury powietrza w ciągu dnia i nocy, zwiększające parowanie wody z powierzchni gruntu, wód powierzchniowych i roślin. Ostatni większy epizod opadowy miał miejsce na początku kwietnia, kiedy to w znacznej części Polski wystąpiły opady śniegu i deszczu.

Należy pamiętać, że okres maj-wrzesień to czas najsilniejszych zjawisk burzowych, którym często towarzyszą intensywne opady deszczu. Mogą one powodować gwałtowne wzrosty stanu wody oraz podtopienia, głównie w mniejszych zlewniach górskich i na dużych obszarach miejskich.

Aktualny stan wody w rzekach (lewa grafika) i 24-godzinny trend zmiany poziomu wody (prawa grafika).

Na rzekach w Polsce przeważa strefa wody średniej, ale zaznacza się przy tym wyraźna tendencja spadkowa do strefy wody niskiej. Niestety, podobnie jak 2 lata temu, największe zagrożenie suszą obserwowane jest na zachodzie kraju, w zlewni Warty. Przeważają tam niskie stany wody oraz niskie wartości przepływu. Przepływ poniżej wartości SNQ (SNQ – średni niski przepływ z wielolecia referencyjnego) jest już notowany na 14 stacjach wodowskazowych (stan na 11 maja 2022 r.)., podczas gdy na początku miesiąca obserwowano go na zaledwie 4 stacjach. Najwięcej stacji z przepływem poniżej SNQ jest w woj. wielkopolskim (6) oraz śląskim (5).

Zestawienie liczby stacji wodowskazowych poniżej SNQ.

O stopniu zagrożeniu suszą informują również dane na temat wartości względnych wskaźnika wilgotności gleby – zarówno w warstwie przypowierzchniowej (0-7 cm), jak i warstwach głębszych. Zmniejszanie się zasobów wody w glebie widać zwłaszcza w Polsce Zachodniej i Środkowej, ale problem jest też zauważalny na Pomorzu, czy wschodzie kraju. Bardziej zasobne w wodę są regiony górskie i podgórskie.

Rozkład przestrzenny wskaźnika wilgotności gleby w warstwie 0-7 cm w dniu 30.04 i 11.05.2022 r.

Zagrożenie pożarowe

Niedobór opadów i wysokie wartości temperatury powietrza oraz zmniejszające się rezerwy zasobów wodnych powodują wzrost zagrożenia pożarowego, szczególnie w lasach, gdzie w ostatnim czasie Straż Pożarna notuje od 50 do 70 pożarów dziennie. W sumie od 1 do 10 maja wybuchło już 547 pożarów lasów. W tym roku szczególnie dużo interwencji miało miejsce w marcu – 10 razy więcej niż w ubiegłym roku w tym samym okresie. Modele meteorologiczne IMGW-PIB wskazują na rosnące zagrożenie pożarowe lasów, w szczególności w centralnej części kraju.

Prognoza zagrożenia pożarowego w Polsce w ciągu najbliższych 48 h, dane z modelu WRF-FWI.

Sytuację pożarową pogarsza, rosnące od początku maja, parowanie terenowe. Gleba i rośliny oddają w przyspieszonym tempie zmagazynowane w okresie jesienno-zimowym zasoby wodne, podczas gdy zapotrzebowanie na wodę związane ze wzmożoną wegetacją jest duże. Może to w dłuższej perspektywie mieć znaczący wpływ również dla rolnictwa.

Liczba pożarów lasów w latach 2020-2021 – porównanie w okresie styczeń-maj.

Biorąc pod uwagę aktualną sytuację i prognozy długoterminowe na okres maj-wrzesień, zagrożenie suszą pozostaje na zwiększonym poziomie. Szczególnie niekorzystne warunki mogą występować w lipcu i we wrześniu, z uwagi na prognozowane wysokie temperatury powietrza. Lato to także okres burz i intensywnych opadów deszczu. Będą one miały głównie charakter lokalny, choć sumy opadów mogą być wysokie i powodować nawet miejscowe podtopienia. Podsumowując, spodziewane suche i ciepłe lato 2022 będzie sprzyjać rozwojowi niżówki hydrologicznej, zwłaszcza na zachodzie kraju, a opady burzowe nie pozwolą na odbudowę zasobów wodnych.

„Od 2015 r. niedobory wody w rzekach i glebie w Polsce pogłębiają się. Mamy do czynienia z suszą, której przebieg i obszar jest okresowy i ma często charakter lokalny, ale susza towarzyszy nam już od wielu lat. Nie możemy o niej zapomnieć. Z suszą dodatkowo wiąże się wysokie zagrożenie pożarowe, rosnące w miesiącach letnich. Musimy być odpowiedzialni oraz swoim zachowaniem przyczyniać się do oszczędzania wody w jak największym stopniu” – mówi Grzegorz Walijewski, Zastępca Dyrektora Centrum Hydrologicznej Osłony Kraju i Rzecznik Prasowy IMGW-PIB.

Niniejsza prognoza została sporządzona na podstawie dostępnych na dziś modeli i opracowań wykonanych i wykorzystywanych w IMGW-PIB. Tendencje wysokości opadu i temperatury powietrza (wartości poniżej lub powyżej normy) charakteryzują się dobrą sprawdzalnością.