Obserwator: Polska na mapie historii prognoz długoterminowych

Prognozowanie długoterminowe stanowiło jedno z największych wyzwań XX wieku. Najtrudniejsze zadanie przypadło tym, którzy zajmowali się obszarami położonymi w strefach klimatycznych o cechach przejściowych lub pośrednich, czyli np. polskim naukowcom. Polska jest podręcznikowym przykładem klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego, charakteryzującego się bardzo dużą zmiennością warunków pogodowych.

Pierwsze polskie prognozy zostały opracowane w latach 50. ubiegłego wieku, gdy do przewidywania pogody zaczęto używać programów komputerowych. W Państwowym Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym (PIHM), dziś IMGW-PIB, powołano w 1956 roku Zakład Długoterminowych Prognoz Pogody, którym kierował Józef Lityński. Rok później w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki PAN skonstruowano pierwszy w Europie analogowy analizator harmoniczny (AAH). Projektem kierował inż. Jacek Karpiński, wybitny elektronik i informatyk. Analizator składał się z 650 lamp elektronowych, miał wymiary 1,5×2 m i wykonywał obliczenia dużych zbiorów danych z wykorzystaniem analizy harmonicznej Fouriera. Urządzenie umożliwiało tworzenie statystycznych modeli długoterminowych, za pomocą których przygotowywano prognozy średniej miesięcznej temperatury powietrza i sumy opadów atmosferycznych dla Warszawy. To był przełom, poparty licznymi opracowaniami naukowymi. W 1965 roku w raporcie Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO) opublikowano artykuł „Statistical methods in long-range weather forecasting” (Statystyczne metody w długoterminowym prognozowaniu pogody) autorstwa Zdzisława Kaczmarka i Józefa Lityńskiego, zawierający opis analizatora i efektów jego obliczeń.

Kluczem modele statystyczne. Od początku działalności Zakładu Długoterminowych Prognoz Pogody zespoły meteorologów, klimatologów, geofizyków i matematyków poznawały tajniki procesów zachodzących w atmosferze i mających wpływ na pogodę w Polsce. Przy opracowaniu algorytmów do modeli statystycznych opierano się na metodzie prognozowania analogowego. Ta metoda przewidywania pogody bazuje na założeniu, że podobne procesy atmosferyczne prowadzą do podobnych skutków, a porównanie aktualnych procesów atmosferycznych z procesami zaistniałymi w przeszłości umożliwia przygotowanie prognozy na pewien okres, np. miesiąca lub sezonu.

Więcej: https://obserwator.imgw.pl/polska-na-mapie-historii-prognoz-dlugoterminowych/