09.11.2020

Warunki termiczne i pluwialne w Polsce w październiku 2020 r.

TEMPERATURA POWIETRZA

Średnia obszarowa temperatura powietrza w październiku 2020 r. wyniosła 10,5°C i była aż o 1,8°C wyższa od średniej wieloletniej wartość temperatury dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1981-2010). Tegoroczny październik należy zaliczyć do miesięcy anomalnie ciepłych. Najcieplejszym regionem Polski była zachodnia część Nizin (11,1°C) i Pas Pobrzeży Południowobałtyckich oraz Wybrzeży, gdzie średnia obszarowa temperatura wynosiła 11,0°C. Ta wartość średniej miesięcznej temperatury powietrza była wyższa od tzw. normy wieloletniej o 1,8°C. Najchłodniejszymi regionami były Sudety i Karpaty, gdzie średnia temperatura w październiku wynosiła 9,9°C i była o 1,6°C wyższa od wartości średnich wieloletnich. Warunki termiczne w Pasie Pobrzeży i Wybrzeży oraz na Podkarpaciu, w Karpatach i Sudetach sklasyfikowano jako bardzo ciepłe, na pozostałym obszarze kraju – jako anomalnie ciepłe.

Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., październik 2020 r. plasuje się na 8. pozycji. Był to czwarty najcieplejszy październik w XXI w. Najwyższą średnią temperaturą charakteryzował się ten miesiąc w 2000 r. (11,8°C), na najniższą – w 2003 r. – tylko 5,6°C.

Analiza danych z poszczególnych stacji wskazuje na przestrzenne zróżnicowanie temperatury w październiku. Wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza na większości stacji w Polsce przekraczały 10°C, a na kilkunastu z nich były równe lub wyższe od 11°C (na wszystkich stacjach Wybrzeża oraz na niektórych stacjach zlokalizowanych na Nizinie Śląskiej). Najwyższa średnia miesięczna temperatura powietrza (11,7°C) wystąpiła na stacji w Helu, najniższa, poza stacjami wysokogórskimi, w Zakopanem (7,8°C). Średnia miesięczna wartość temperatury powietrza na Śnieżce wyniosła 2,1°C, a na Kasprowym Wierchu 1,8°C.

Wskaźnik anomalii, tj. odchyleń od wartości wieloletnich średnich miesięcznych z okresu 1981-2010, zawierał się w granicach od 0,1°C do 3,0°C. Najsilniejsze anomalnie występowały we wschodniej części kraju oraz w centralnej części Niziny Wielkopolskiej, w dolinie Wisły, w jej środkowym i dolnym biegu oraz w dolinie Noteci.

Najwyższą temperaturę powietrza (24,7°C) odnotowano 4 października w Kozienicach. W okresie3-4 października na wszystkich stacjach pomiarowych, poza wysokogórskimi, wystąpiły najwyższe wartości temperatury powietrza w tym miesiącu, każdorazowo przekraczające 19°C. Na Śnieżce maksymalną temperaturę (11°C) odnotowano 22 października, a na Kasprowym Wierchu dzień później (11,6°C). Najniższe temperatury wystąpiły na większości obszaru kraju w okresie 18-20 października (od -2,1°C w Zakopanem do 4,7°C w Świnoujściu; na Śnieżce 18 października zanotowano -6,3°C, na Kasprowym Wierchu -4,8°C). Prawdopodobieństwo przekroczenia, zarejestrowanych na poszczególnych stacjach synoptycznych, największych w miesiącu wartości temperatury powietrza nie przekraczało 4-6%.

Równocześnie prawdopodobieństwa nieprzekroczenia zarejestrowanych na stacjach synoptycznych najniższych wartości temperatury minimalnej były wysokie i zawierało się między 25 a 30%, co świadczy o tym, że noce w październiku były ciepłe.

Przestrzenny rozkład wartości kwantyla 95% temperatury maksymalnej pokazuje, że najniższe wartości parametr ten przyjmował w Pasie Pobrzeży i Wybrzeży, a także w zachodniej części Pojezierzy oraz w Sudetach i Tatrach.
Przestrzenny rozkład wartość kwantyla 5% dobowej temperatury minimalnej pokazuje, że najmniejszy kontrast termiczny, tj. różnica pomiędzy maksymalną temperatura powietrza w ciągu dnia i najniższą wartością temperatury powietrza w ciągu nocy, występował w Pasie Pobrzeży i Wybrzeży (wpływ termicznego oddziaływania Morza Bałtyckiego), we wschodniej część Pojezierzy, północnej część Niziny Mazowieckiej oraz w centralnej część zachodniej Polski (dokładniej obszar między Gorzowem Wlkp. a Zieloną Górą).

W październiku średnie dobowe wartości temperatury powietrza układały się w pasie pomiędzy średnimi dobowymi wartościami wieloletnimi temperatury powietrza a wartościami kwantyla 90%. Na szeregu stacji wystąpiły pojedyncze epizody w czasie, których średnia dobowa temperatura powietrza była powyżej progu określonego przez kwantyl 90%. Okresy te trwały, podobnie jak w sierpniu i we wrześniu, co najwyżej przez 2-3 dni, nie można zatem mówić, że spełnione zostały kryteria występowania fal ciepła. W analogiczny sposób kształtowała się zmienność dobowych wartości temperatury maksymalnej, chociaż w przypadku tego elementu odnotowano pojedyncze przypadki wystąpienia dobowej temperatury powietrza o wartości poniżej kwantyla 10% W przypadku dobowych wartości temperatury minimalnej na kilku stacjach w Polsce wystąpiły okresy trwające 4-5 dni, w czasie których wartości przekraczały próg wyznaczony przez kwantyl 90% dla tego elementu.

Temperatura powietrza w październiku 2020 r. utrwaliła silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski. Tylko od 1951 r. wzrost temperatury w tym miesiącu szacowany jest na 0,9°C.

Wartość współczynnika trendu była zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju. Najsilniejszy wzrost temperatury powietrza w październiku wystąpił w Karpatach (1,1°C od 1951 r.) i w Sudetach (1,05°C od 1951 r.), najsłabszy – na Wybrzeżu i w Pasie Pobrzeży (0,8°C).

Październik 2020 r. był ostatnim październikiem w okresie 1991-2020, co pozwala na wyznaczenie średniej wartości temperatury w tym miesiącu w kończącym się wieloleciu. Średnia 30-letnia (1991-2020) wartość temperatury powietrza w październiku dla obszaru całej Polski wyniosła 8,8°C i była wyższa o 0,1°C od średniej dla poprzedniego okresu normalnego 1981-2010. Jest on również
o 0,3°C wyższa od wartości, jaka charakteryzowała temperaturę w październiku w tzw. okresie normalnym WMO (1961-1990).

OPADY ATMOSFERYCZNE

Październik 2020 r. cechował się, podobnie jak wcześniej sierpień i wrzesień, istotnym zróżnicowaniem warunków pluwialnych na obszarze kraju. Na szeregu stacji, głównie zlokalizowanych w pasie Wybrzeża i Pobrzeży oraz w północnej części pasa Pojezierzy, opady były stosunkowo niewielkie (poza Helem). Na kilkunastu stacjach poza wymienionym obszarem występowały z kolei opady o znacznych sumach, mające charakter epizodyczny bądź postać kilkudniowych opadów. Sytuacja ta przedstawiona jest na wykresach obrazujących występowanie dni z opadem oraz skumulowanej sumy dni opadowych.

Na części obszaru kraju problem z zasilaniem opadowym, trwający od początku 2019 r., niezmiennie się utrzymuje. Skumulowany deficyt opadów jest nadal wysoki i w niektórych miejscach utrzymuje się na poziomie 200 mm w okresie od stycznia 2019 r. Stacjami o najsilniejszym deficycie opadów są m.in. Płock, Słubice, Poznań i Tarnów.

Na szeregu stacji deficyt opadów utrzymuje się od stycznia 2011 r., a wartość tego wskaźnika jest rzędu jednorocznej normy opadowej. Opady w październiku br. poprawiły sytuację na kilku stacjach.